Το ελληνικό οινοπέδιο
Η ιδέα ενός συστήματος ελεγχόμενης και προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης οίνων, που καθιερώνει την οργανοληπτική ιδιαιτερότητα ενός κρασιού προστατεύοντας την προέλευσή του δεν είναι νέα. Από τους Ομηρικούς ακόμα χρόνους, η επίδραση της περιοχής και των εδαφοκλιματικών χαρακτηριστικών της (terroir), καθώς και της ποικιλίας αμπέλου στην ποιότητα του κρασιού ήταν γνωστές. Έτσι, το τρίπτυχο ποικιλία-έδαφος-κλίμα όχι μόνο ήταν αντιληπτό, αλλά προστατευόταν, με αποτέλεσμα να μπορούμε ακόμα και για τότε να αναφερόμαστε σε ελληνικό οινοπέδιο. Άλλωστε, αμπέλια σκορπισμένα ανάμεσα σε άλλες γεωργικές εκμεταλλεύσεις δεν αρκούν για να δημιουργήσουν έναν ιστορικό αμπελώνα. Ο ελληνικός, αλλά και ο υπόλοιπος ευρωπαϊκός αμπελώνας, οργανώθηκαν και εξελίχθηκαν στη βάση της ιδιαιτερότητας ενός τόπου, το οινοπέδιο, το αμπελοτόπι ή το terroir, όπως χαρακτηριστικά έχει ονομασθεί.
Ο ανθρώπινος παράγοντας υπήρξε πολύ θεμελιώδης και αποφασιστικός στη διαμόρφωση, αλλά και στην ανάπτυξη των ελληνικών οινοπεδίων. Η δημιουργία από τη δεκαετία του 1970 και έπειτα των ζωνών ΟΠΑΠ και ΟΠΕ (σήμερα ΠΟΠ) και των αντίστοιχων οίνων, έσωσε τα ελληνικά ιστορικά αμπελοτόπια από τη φθορά της μαζικής παραγωγής και της νοθείας, βάζοντας το ελληνικό κρασί σε νέες βάσεις. Πυλώνα αυτού του συστήματος ελέγχου αποτελούν οι γηγενείς ελληνικές ποικιλίες και οι περιοχές που καλλιεργούνταν παραδοσιακά. Το ελληνικό οινοπέδιο μετράει σήμερα αρκετές εκατοντάδες οινοποιήσιμες ποικιλίες, ενώ περισσότερο από 40 εξ αυτών χρησιμοποιούνται ευρέως για την παραγωγή οίνων ΠΟΠ.
Ο ελληνικός αμπελώνας είναι μικρός στο σύνολό του. Τα 700.000 στρέμματα (70.000 εκτάρια) με αμπέλια οινοποίησιμων ποικιλιών δεν αντιπροσωπεύουν παρά το 2% σχεδόν αυτών της Ε.Ε., όπως και η ελληνική οινοπαραγωγή (περίπου 4.000.000 hL). Στην πλειονότητά του δε, ο ελληνικός αμπελώνας είναι χωρισμένος σε μικρά τεμάχια (αμπελουργικές «νησίδες»), που χωρίζονται σε ακόμα μικρότερα, έως μόλις μερικά στρέμματα, σκορπισμένα κυρίως σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές του ελλαδικού χώρου (οι αμπελουργικές εκμεταλλεύσεις της χώρας, σύμφωνα με στοιχεία του 2008, υπολογίζονται γύρω στις 147.000). Το ανάγλυφο του ελληνικού τοπίου, η υψηλή ηλιοφάνεια, αλλά και ρεύματα αέρα που συχνά επικρατούν, δημιουργούν συνθήκες κατά τις οποίες οι διάφορες ασθένειες του αμπελιού μπορούν να αντιμετωπισθούν με ήπιες έως πολύ ήπιες παρεμβάσεις. Έτσι, εφόσον η οινοπαραγωγή υψηλής ποιότητας είναι επιλογή τόσο για τον ελληνικό αμπελώνα, όσο και για κάθε ελληνικό οινοπέδιο ξεχωριστά, οι εναλλακτικές καλλιέργειες προσφέρουν θετικά πρόσημα για την περαιτέρω ανέλιξή του.
